07. april 2024.

Rak grlića materice je bolest koja se može sprečiti. Takođe je izlečiva ako se rano otkrije i adekvatno leči. Ipak, ostaje jedan od najčešćih oblika raka i uzroka smrti povezanih sa rakom kod žena širom sveta. Procenjuje se da će godišnji broj novih slučajeva raka grlića materice porasti sa 570.000 na 700.000 između 2018. i 2030. godine, dok će godišnji broj smrtnih slučajeva porasti sa 311.000 na 400.000. Više od 85% su mlade, nedovoljno informisane žene koje žive u najsiromašnijim zemljama sveta.

Malo koja bolest odražava globalne nejednakosti koliko rak grlića materice. U zemljama sa niskim i srednjim prihodima njegova učestalost je gotovo dva puta veća, a stopa smrtnosti tri puta veća nego u zemljama sa visokim prihodima. 

Postoje dokazane i ekonomične mere za eliminaciju raka grlića materice, ali do sada nisu široko primenjene u regionima sveta gde je opterećenje bolešću veće. Brza akcija je potrebna kako bi se proširila i održala primena intervencija zasnovanih na dokazima (vakcinacija protiv humanog papiloma virusa  – HPV), skrining raka grlića materice i upravljanje otkrivenim bolestima) za eliminaciju raka grlića materice kao javnozdravstvenog problema, ali takva akcija mora biti strategijska.
 

Globalna strategija za eliminaciju raka grlića materice predlaže:

• viziju sveta u kojem je rak grlića materice eliminisan kao javnozdravstveni problem;

• prag od 4 slučaja na 100.000 žena-godina za eliminaciju raka grlića materice kao javnozdravstvenog problema;

• sledeće ciljeve 90-70-90 koji moraju biti ostvareni do 2030. godine da bi zemlje bile na putu ka eliminaciji raka grlića materice: 90% devojčica potpuno vakcinisanih protiv HPV virusa do 15. godine, 70% žena testirano  HPV testom/PAPA testom do 35. godine i ponovo do 45. godine, 90% žena sa oboljenjem grlića materice dobija tretman (90% žena sa prekanceroznim promenama lečeno, i 90% žena sa invazivnim karcinomom zbrinuto) (slika 1).
 

Matematički model koji ilustruje sledeće privremene koristi postizanja ciljeva 90-70-90 do 2030. godine u zemljama sa niskim i nižim srednjim prihodima:

• srednja stopa incidencije raka grlića materice će pasti za 42% do 2045. godine i za 97% do 2120. godine, sprečavajući više od 74 miliona novih slučajeva raka grlića materice;

• srednji kumulativni broj izbegnutih smrtnih slučajeva od raka grlića materice biće 300.000 do 2030. godine, preko 14 miliona do 2070. godine i preko 62 miliona do 2120. godine.

Slika 1. Grafički prikaz strategije eliminacije raka grlića materice

Reference:

1.    Global strategy to accelerate the elimination of cervical cancer as a public health problem. Geneva: World Health Organization; 2020. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.