17. mart 2014.

U cilju edukacije javnosti o značaju prevencije raka dojke, u Srbiji se od prošle godine 20. mart zvanično obeležava kao Nacionalni dan borbe protiv raka dojke. Novi datum je uvršten u Kalendar javnog zdravlja na inicijativu kompanije Avon i Fonda B92, uz podršku Ministarstva zdravlja Republike Srbije, Instituta za onkologiju i radiologiju Srbije i Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut”.

Rak dojke je najčešće zloćudno (maligno) oboljenje kod žena danas.  Širom sveta, pa i u Srbiji učestalost ove vrste tumora kontinuirano raste već 30 godina i taj porast iznosi 3,1 % godišnje. U  našoj zemlji, 26 % novoobolelih žena od raka ima dijagnozu karcinoma dojke i 17,5% žena umre od ove vrste malignih tumora.

Prema nepublikovanim podacima Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut“ u  Republici Srbiji je tokom 2011. godine obolelo 4.616 žena od karcinoma dojke, a stopa incidencije je iznosila 75,3 na 100.000. U istoj godini od raka dojke umrlo je 1.647 žena, a stopa mortaliteta iznosila je 23,7 na 100.000. Najviše stope incidencije od raka dojke su registrovane u Pirotskom (100,2/100.000), Južnobačkom okrugu (90,7/100.000) i gradu Beogradu (88,5/100.000), a najviše stope mortaliteta,  su registrovane u Severnobanatskom (28,1/100.000), Severnobačkom okrugu (27,3/100.000) i gradu Beogradu (24,5 /100.000).

Žene u Srbiji nalaze se u srednjem riziku obolevanja od karcinoma dojke i u visokom riziku umiranja od ove vrste malignog tumora u odnosu na žene u Evropi. U zemljama evropskog regiona prosečna incidencija od karcinoma dojke je 67,5 na 100.000, a prosečna stopa mortaliteta 16,0 na 100.000.

Činioci koji povećavaju rizik obolevanja od raka dojke, su godine starosti (sa godinama starosti raste rizik),  rak dojke u porodici (mama, tetka, baka),  prethodni rak dojke, rana prva menstruacija (pre 12. godine), kasna menopauza (posle 50. godine), nerađanje, kasni prvi porođaj (posle 30. godine), nedojenje, upotreba hormonskih preparata, itd. Dugotrajna upotreba kontraceptivnih pilula, kao i drugih hormonskih preparata, bez redovnih lekarskih  pregleda može predstavljati značajan faktor rizika u nastanku raka dojke. Pored toga i osobe koje žive i rade u okruženjima u kojima su izloženi zračenju ili isparenjima različitih štetnih materija, pod povećanim su rizikom.

Rak dojke se ne može sprečiti, ali se može dijagnostikovati dok je još u početnoj fazi, što znači dok je manji od 1 cm, kada se ne može napipati i kada žena nema nikakve tegobe. Ako se rak dojke otkrije u ranom stadijumu, petogodišnje preživljavanje je oko 96%. Rak dojke se može otkriti na vreme i preko 70% raka dojke pronađu same žene samopregledom i  zato treba slediti preporuke za rano otkrivanje raka dojke:  samopregled dojke, počev od 20. godine, svakog meseca; klinički pregled dojke kod izabranog lekara, od 30. godine i prvi mamografski pregled od 45. godine.

Uputstvo za izvođenje samopregleda dojki svaka žena može dobiti od svog izabranog lekara. Sprovođenje samopregleda dojke povećava svest žene o značaju pregleda dojki, smanjuje strah od skrining pregleda i povećava motivisanost za učešće u organizovanim skrining programima. Kada govorimo o skriningu raka dojke, on se sprovodi organizovanjem mamografskih pregleda kod zdravih žena određene starosne dobi, od 50-69 godine.  Otkrivanje raka dojke u ranoj fazi - skriningom, ženi daje velike šanse za izlečenje, brži oporavak, smanjenje invalidnosti, bolji kvalitet života, ali i smanjenje troškova lečenja i indirektnih troškova bolesti (nega, rehabilitacija...).

Otkriti rak na vreme daje mogućnost da se adekvatnom terapijom  rak dojke može i izlečiti, a samim tim  i sprečiti sve komplikacije koje ova bolest nosi. Ukoliko se rano otkrije, rak dojke je izlečiv u preko 90% slučajeva. Nažalost, zbog kasnog otkrivanja raka dojke u oko 50% slučajeva ženama se mora uraditi mastektomija, odnosno amputacija dojke

Organizovani skrining karcinoma dojke u Srbiji

Kancelarija za skrining raka  Instituta za javno zdravlje Srbije od 2012. godine  koordinira i prati sprovođenje organizovanog skrininga karcinoma dojke na teritoriji Republike Srbije.

Osnovni cilj ovog programa je smanjenje smrtnosti žena od karcinoma dojke, a ciljna grupa za ovaj program su žene starosti od 50 do 69 godina života.

Danas se organizovani skrining karcinoma dojke sprovodi u 20 opština širom Srbije. U periodu od početka organizovanog skrininga karcinoma dojke do sada, na pregled mamografskim snimanjem pozvano je ukupno oko 75000 žena. Skoro svaka druga žena se odazvala na pregled. Kod oko 2200 žena utvrđeni su pozitivni  mamografski nalazi što čini 5,5% od ukupnog broja urađenih mamografija u ovom programu.

Od početka sprovođenja ovog programa, organizovanim skrining pregledima postavljena je dijagnoza i histopatološki su potvrđeni karcinomi dojke kod 143 žene.

Organizovani skrining pregledi karcinoma dojke su jedan vid preventivnih pregleda, za žene koje su u životnom dobu od 50 do 69. godina.  Pored navedenih pregleda u okviru organizovanog skrininga mamografijom za žene navedene životne dobi, žene treba da razmišljaju o preventivnim pregledima i da posete svog ginekologa u cilju preventivnih pregleda dojki i van ovog skrining programa, za sve žene od 15 i više godina.